Հայոց <բանաստեղծներու իշխան> ծնած է Պոլիս 1878 ին, կեսարացի ընտանիքէ։

Յաճախած է տեղուոյն Ներսէսեան , Պէրպէրեան ու Կեդրոնական վարժարանները։ 1896 ին ջարդերէն խուսափելով կ’անցնի Անգլիա, իսկ տարի մը ետք` ՚ֆրանսա՜՝(Մարսէյլ) ուր կը մնայ  5 տարի, ապա, կը փոխադրուի Եգիպտոս 1904 ին։  Հոն  Միքայէլ Կիւրճեանի եւ Արփիար Արփիարեանի հետ կը սկսի հրատարակել «Շիրակ» պարբերաթերթը։

1908 ին, Թուրքիոյ սահմանադրութեան հռչակումէն ետք, կը վերադառնայ Պոլիս։ Արեւելեան Հայաստանի վրայով կը ճամբորդէ մինչեւ Թիֆլիս, Երեւան եւ Էջմիածին, մասնակցելու համար կաթողիկոսութեան ընտրութեան եւ տեսչական պաշտօններ կը վարէ Կեսարիոյ Ս. Կարապետ վանքին եւ յետոյ` Երուսաղեմի Հայոց վանքին մէջ։  Համաշխարհային առաջին պատերազմի ծագումին, բարեկամներու պնդումին վրայ դարձեալ կը մեկնի Եգիպտոս ուր Միհրան Տամատեանի հետ կը հիմնադրէ «Արեւ» երկօրեան (յետոյ օրաթերթ)։

Ազգային-քաղաքական կեանքին բերած է գործօն ծառայութիւն, նախ Վերակազմեալ Հնչակեան, ապա Սահմանադրական Ռամկավար եւ վերջապէս, իր նախագահութեամբ, անոնց միաձուլումով`Ռամկավար Ազատական կուսակցութիւններու կազմաւորման մէջ։ 1919 ին:  Զինադադարէն ետք, որպէս Ազգային պատուիրակութեան ներկայացուցիչ գացած է Երեւան բանակցութիւններ վարելու Հայաստանի նորաստեղծ կառավարութեան հետ։

Այդ փոթորկալից տարիներուն շրջած է Եւրոպայի եւ Միջին Արեւելքի գրեթէ բոլոր հայ գաղութները, ջանալով բարձր պահել Եղեռնէն վերապրող ժողովուրդին ու որբերուն հոգեկան կորովը։ 1934 ին Փարիզի մէջ կը տօնուի իր գրական գործունէութեան 40 ամեակը, ապա տարի մը կը վարէ Կիպրոսի Մելքոնեան կրթական հաստատութեան տեսչութիւնը։ 1937 ին Պէյրութի մէջ կը հիմնէ «Զարթօնք» օրաթերթը, ու կարճ ժամանակ մը ետք կը վերադառնայ Եգիպտոս «Արեւ» օրաթերթի խմբագրութեան։ Կը Մահանայ Գահիրէի մէջ 1945 ին։   Վահան Թէքէեան մեր ժամանակակից գրականութեան խոշորագոյն դէմքերէն մին կը հանդիսանայ։ Իր բանաստեղծական խորաթափանց ստեղծագործութիւնները Հրատարակուած են «Հրաշալի Յարութիւն» «Կէս գիշերէն մինչեւ Արշալոյս», «Սէր» «Հայերգութիւն» «Տաղարան» հատորներուն մէջ։ Յետ մահու զանազան հրատարակութիւններ եղած են Թէքէեանի գործերուն եւ իր կեանքին մասի, թէ`Հայաստանի եւ թէ` Սփիւռքի մէջ։ Իր մահէն երկու տարի ետք, իր գաղափարի ընկերներն ու աշակերտները իր անունով հիմնած են Թէքէեան Մշակութային Միութիւնը Պէյրութի մէջ։

 

Né à Constantinople, Vahan Tékeyan étudie dans les collèges arméniens de la ville. En 1896, il se rend pour la première fois en Europe. Etant hors du pays en 1915, il échappera par chance au génocide. Il participera aux négociations du Traité de Sèvres de 1920. Il ira s’établir par la suite en Egypte jusqu’à sa mort. Vahan Tékeyan est un des poètes les plus accomplis dans la langue arménienne. Il explore l’impact psychologique et affectif du Génocide arménien. Il fut profondément troublé par le destin de ses compagnons écrivains et de son peuple. Sa foi en Dieu fut très secouée mais non brisée. Beaucoup de ses poèmes prient Dieu d’expliquer pourquoi les Arméniens furent les victimes de cette tragédie. Proche de la sensibilité de Verlaine, il sera aussi son traducteur en arménien. Confroté à l’homophobie arménienne de l’époque, il sera roué de coups et perdra ainsi un oeil. Vahan Tékeyan écrira par la suite un poème « Mon unique » qui est un chef d’oeuvre et qui est voué au seul oeil qui lui reste. Signalons que son poème le plus connu est « L’Eglise arménienne »

 

Vahan Tekeyan: His Vision is Alive and Growing

By Edmond Y. Azadian

Sixty-seven years have elapsed since his death and the recognition of his legacy is universally expanding and his vision is living. Indeed, poet Vahan Tekeyan passed away on April 4, 1945 in Cairo, Egypt. He closed his one and only eye to the world, his other eye having fallen victim to his political adversaries. He was an early casualty for the cause of freedom of speech as thugs beat him to near death in 1916 for an editorial he had written. But he survived with one eye blinded. Later on he composed one of the most disturbing and movingly tragic poems about his eye titled, “My Only One.” He was a taciturn and bitter man, ahead of his time, and not fully understood by his contemporaries. He was a virtual recluse in the crowds, on whom a leadership role was thrust.

He was a poor man in terms of materials, however, despite his role in the community, he had left a will behind asking to be buried quietly; no eulogies, no fanfare, no special honors. Perhaps, deep in his heart he was convinced that no one could grasp his soul, his being, his vision to encapsulate in a eulogy.

His coffin was lowered into his grave, one flower dropped on his heart and a handful of soil from Armenia, where he longed to live his last years and be buried in the land of his ancestors.

But history had glory in store for him. Tekeyan is better known and respected today than during his lifetime. “My soul grows today and multiplies like an army marching to the battlefield,” he wrote in one of his poems; his reputation similarly “grows and multiplies” today for the young generation and for posterity.

Many people, who are not very familiar with Armenian literature (and that is not uncommon in these days when our values disintegrate) wonder why so many schools, organizations and cultural centers are named Tekeyan. The answer is brief — because not only he was a poet of universal standing, but also his persona embodied the suffering, the vision and the essence of his people; he symbolized the past, the present and the future of Armenia and the Armenian people.

He was a well-rounded person; a poet par excellence, a teacher, community leader, political activist and an organizational man. He has six volumes of poetry to his credit, fiction, essays and political commentary—although several volumes of poetry appeared after his death, but they mostly did not meet his standards nor his approval. He was a thorough and demanding writer and poet; he demanded more from himself than from others, that is why his austerity did not make many friends for him. He wrote poetry agonizing over each line and rhyme.

During his lifetime, his published poetry volumes were Hoker (Anxieties, 1901), Hrashali Haroutioun (Glorious Resurrection, 1914), Guess Kisheren Minchev Arshaloys (From Midnight to Dawn, 1919), Ser (Love, 1933), Hayerkoutiun (Songs of Armenia and Armenians, 1943) and Dagharan (Song book, 1944).).

These books contain a universe of poetry, emanating and radiating from the concentric form of self, then developing into tragedies and triumphs of his people, to end in a philosophical inquiry about God and the universe.

What Tekeyan willed to his people — in addition to his poetry — was his vision for Armenia’s survival and the Armenian people’s continued existence around the world. Today, the most topical issues on the political forum is the rapprochement between Armenia and Turkey, a process full of hurdles and pitfalls. The poet, deeply rooted in Armenian history has addressed the issue way back in 1930s, grudgingly acknowledging the need to overcome trauma and victimhood, to think clearly about the Armenian people’s political future. Recently, some essays by Tekeyan surfaced in the Armenian media, where a cautious but solid assessment was being made about Armenian-Turkish relations and an objective vision was being projected. Tekeyan knew the Turks better than anyone else; he had also witnessed the atrocity perpetrated against his people and fully reflected those scenes in his poetry. In one of his poems he revolted against God writing: “To hell, send us to hell which you made us know so well, and save your paradise for the Turks.”

Yet despite his occasional outburst and poetic hyperbola, he was somber and calculating when it came to charting the political future of his people.